گچ زیرکار (شمشه) فارس

گچ زیرکار (شمشه) فارس کلسیم سولفات آبدار طبیعی یا غیرطبیعی است و در چندین فرم بلوری یافت می‌شود که در ذخایر پوسته جامد کره زمین و مایع زمین که قابل برداشت نیست به فرم قشرهای نسبتاً ضخیم و کلفت یافت می‌شود که آن را از دل زمین استخراج می‌کنند و استفاده می‌کنند.

نخستین بار حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ میلیون سال پیش، زمانی که دریاها خشک شدند، لایه‌های سنگ گچ که در زیر آن‌ها به وجود آمده بودند پدیدار گشتند.

گچ یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی مورد استفاده در دنیا می‌باشد که در قرون گذشته با روش‌های دیگر تولید و به صورت‌هایی دیگر استفاده شده‌است.

مطابق تحقیقات زمین شناسان، دوران ناپدید شدن دایناسورها و پدیدار شدن لایه‌های سنگ گچ خیلی قدیمی تر از ایجاد تمدن‌ها بر روی زمین است.

در قرن ۱۷ پاریس پایتخت گچ بود و تمام دیوارهای چوبی خانه‌ها توسط گچ پوشانده شده بود.

پادشاه فرانسه این قانون را بعد از این که لندن بزرگ در سال ۱۶۶۶ در اثر آتش‌سوزی از بین رفت اجباری نمود. گچ را پس از استخراج سنگ گچ از معدن مانند آهک به کوره می‌برند و تا دمای نزدیک به ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد گرما می‌دهند تا شماری از مولکول‌های آب تبلورش را از دست بدهد و به فرم گچ قابل به‌کارگیری به عنوان مصالح ساختمانی و قالب‌گیری درآید.

معمولاً گچ را با آسیابهای مخصوص به صورت پودر درمی‌آورند و در کیسه‌ها یا به صورت فله به فروش می‌رسد. پودرهای گچ مرغوب باید کوچکتر از ۰٫۱۵ میلی‌متر باشد.

در اکثر موارد ترکیب گچ و آب خالص برای کاربردهای مختلف استفاده می‌شود هر چند در موارد نیاز با اضافه کردن مقداری مواد مختلف می‌توان زمان سفت شدن آن را کاهش داد؛

مثلاً با اضافه کردن ۱٪ نمک طعام به مخلوط گچ و آب زمان گیرش آن کم می‌شود و اگر میزان نمک بیش از ۴ درصد شود زمان گیرش زیاد می‌شود (تا ۳۰ دقیقه).

رنگ گچ به فرم طبیعی سفید بوده و ممکن است به دلیل ناخالصی‌های مواد آلی رس و اکسید آهن به رنگ‌های خاکستری، خاکستری مایل به آبی، صورتی یا زرد دیده شود.

سنگ گچ دارای سیستم تبلور منوکلینیک، وزن مخصوص ۲/۲ و سختی ۲ می‌باشد. ژیپس مورد به‌کارگیری با سنگ گچ به فرم توده‌ای بلوری‌شده که به فرم دانه‌های ریز و درشت است؛

در اسید کلریدریک و آب گرم به فرم محلول در می‌آید. سنگ گچ خالص دارای ۹/۲۰ درصد آب ترکیبی و ۶/۴۶ درصد SO3 و ۵/۳۲ درصد CaO است.

خلوص سنگ گچ بر پایه درصد کانی ژیپس در آن تعریف می‌شود. بر پایه انجمن استاندارد مصالح آمریکا (ASTM) دست‌کم خلوص مورد نیاز برای سنگ گچ در مواد صنعتی ۷۰ درصد ژیپس است در صورتی که بیش‌تر سنگ گچ‌های تجارتی و بازرگانی دارای ۷۵ تا ۹۰ درصد خلوص می‌باشند.

نا خالصی‌های موجود در سنگ گچ بیش‌تر شیل، رس‌ها و کربنات کلسیم است و گاهی بازمانده کنش‌ها و فعالیت‌های حیاتی نیز در آن دیده می‌شود.

این واژه از فارسی میانه gač است که ریشهٔ نهایی آن نامعلوم است، ولی با واژه‌های اکدی gaṣṣu، آرامی gaṣṣā، عربی جصّ، لاتین gypsum، و یونانی باستان gýpsos مرتبط است.

گچ آبخورده را گچ کشته میگویند.

خاصیت کشته شدن گچ بسیار سریع است پس از همین رو باید بعد از ترکیب با آب سریع مورد استفاده قرار گیرد.